ORYANTALİZM OLGUSUNUN METALAŞMASI ve PROPAGANDİST BİR SÖYLEM OLARAK ORYANTALİZM

Özet

Oryantalizm olarak karşımıza çıkan kavram, Türkçe’ye şarkiyatçılık olarak çevrilmiş olsa da biz bu çalışmada çevirinin zorlama olduğu ve kavramı coğrafi bir mekana bağladığı gerekçesiyle tercih etmeyeceğiz. Kendisi Edward Said’le özdeşleşen kavram, hangi zemine oturtulursa oturtulsun – ister bir bilim dalı olarak ele alınsın, ister bir söylem, ideoloji ya da Batı’nın hegemonik silahı olarak değerlendirilsin – genel bir ifadede Oliver Kontny’nin söylediği gibi biz-onlar düalizmini tanımlamaktadır. Bizim buradaki sorgulamamız şüphesiz ki oryantalizmin ne olduğunu tanımlamaya, açıklamaya ya da oryantalizmi boylu boyunca tartışmaya yönelik bir sorgulama değildir. Dolayısıyla burada ne anlatmaya çalışacağımızdan çok ne anlatmayacağımızı ifade etmek gerekmektedir. Bu çalışmanın gayesi yukarıda da belirttiğimiz gibi oryantalizmin derinlemesine incelenmesi, bu konudaki tartışma ve görüşlerin ortaya konulması, oryantalizmin tarihi özelliklerini ortaya koymak ya da bir taraf tutarak oryantalizm yaklaşımımızı ortaya koymak değildir. Ancak, temel aldığımız konuyu açıklayabilmek, oryantalizmin nasıl bir meta haline dönüştüğünü ve bu metaya evrilme durumunun var olan hakim görüşleri ne yönde dönüştürdüğünü anlatabilmek adına; oryantalizmin kısa da olsa ne olduğunu, özellikle tartışmalı olan bu konudaki dönüşümün nasıl gerçekleştiğini görmek için konunun hafif bir tarihçesini, Edward Said’in açık ve örtük oryantalizm kavramlarının manasını ve farklı bir yaklaşım olarak içselleştirilmiş oryantalizmin neyi ifade ettiğini açıklamadan geçmek yerinde olmayacaktır. Dolayısıyla bu çalışmamızı altı başlık altında inceleyerek, vardığımız sonucu ortaya koymaya çalışacağız. Bu çalışmada asıl sorguladığımız şey; oryantalizm olgusunun nasıl metaya dönüştüğü ve filmlerde, Kapalı ve Mısır çarşısı örneklerinde nasıl karşımıza çıktığıdır. Ancak bu dönüşümün varlığı; açık, örtük ve içselleştirilmiş oryantalizm yaklaşımlarıyla yakından ilişkilidir. Özellikle “Doğu’lu toplumların oryantalist söyleme tepkisi nedir?” sorusu çevresinde şekillenen bu çalışma, oryantalizmi içselleştirme bağlamında üstünden para kazanılabilir bir metaya dönüşme durumunu irdelemektedir.