Bir Tereddüdün Romanı’na Metinlerarasılık Bağlamında Peyami Safa’nın Hayatı ve Eserleri Üzerinden Bakmak

Abstract

Hiçbir eser yazarından ve yazıldığı toplumdan bağımsız düşünülemez. Peyami Safa’nın yaşadığı devir hem Türkiye hem dünya için bir dönemecin yaşandığı zamanlardır. Asıl ününü romancılığı ile elde eden yazar ilk romanından itibaren yaşadığı devirde sorgulanan şüphe, tereddüt, gayeden nefret, yalnızlık, korku, vb. konuları işlemiş ve bireyselden evrensele ulaşmayı amaçlamıştır. Peyami Safa “romanın temeli hayattır” ilkesini savunmuş ve roman tekniğini bunun üzerine temellendirmiştir. Romanlarında hayatı örnek alan yazar, romanın hayattan farkını, kronolojik zaman takip etmeyişi olarak belirlemiştir. Benimsediği ilkeye romanlarında can veren yazar
eserlerinde kendi hayatına, gözlem ve tecrübelerine değişen seviyelerde yer vermiştir. Böylece yazar eserleri ile hayatı arasında zengin bir metinlerarasılık oluşturmuştur.
Metinlerarasılık Bir Tereddüdün Romanı’nda açık olarak alıntı ve gönderge; kapalı olarak anıştırma ve gizli alıntı olarak mevcuttur. Zaman zaman bu kavramların birbiri içine geçtiği ve tam olarak ayrıştırılamadığı görülür. Romanlar arasındaki metinlerarasılık kahramanların birbirini anıştırması, benzer mekânların kullanılması, aynı ya da benzer cümlelerin tekrarlanması şeklinde oluşturulurken, yazarın kendi
hayatı ile ilişkisi kahramanlarından birini kendisinin sözcüsü seçmesi şeklinde olmuştur. Bir Tereddüdün Romanı’ndaki kahraman ve Peyami Safa’nın ortak özelliklerini yalnızlıkları, hastalıkları, sefahat düşkünlükleri, yazarlıkları, gazetede çalışmaları vb. olarak sıralamak mümkündür. Romanda kullanılan ve alıntı özelliğine sahip olduğu için metinlerarası ile ilişkilendirebileceğimiz bir kavramda içanlatıdır. Yazar romanın
kurgusunu iki içanlatı üzerine temellendirmiştir. Bu bildiride Bir Tereddüdün Romanı ile Peyami Safa’nın hayatı ve eserleri arasındaki ilişki metinlerarasılık bağlamında ele alınacaktır.