Yöntembilimsel Boyutuyla Paradigma

Abstract

Geniş bir anlam alanı olan paradigma kavramı, gündelik yaşamda insanlara bir algı orginazatörü olarak ortak fikirlerin, değerlerin ve kuralların benimsetildiği bir çerçeve sunmaktadır. Toplumun değerler manzumesi ve zihinsel arşivi olarak, bireylere uzlaşılmış olan anlamlar üzerinde ortak bir dil temin eden paradigma, yaşamları tanzim edici olduğu gibi tahakküm edici bir role de sahiptir. Bu dil, sürekli inşa edilen yeni anlamlarla zenginleşerek, dilbilimsel alanda da göstergelerin bağlamlara bağlı olarak yeni paradigmatik anlamlar kazandığı bir özelliğe sahiptir. Bir model olarak paradigma, siyasal ve ideolojik doktrinlerde, teknik sahalarda ve hatta mitolojik metinlerle halk deyişlerinde de
karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada, dilbilimsel alanda olduğu gibi bilimsel alanda da benzer özelliklere sahip paradigma kavramının, bilimsel çalışmalar ve bilim insanı için anlam ve önemi gösterilmektedir. Bu bağlamda öncelikle, paradigmanın sahip olduğu popüler ve dilbilimsel anlam ve özelliklerine açıklık getirilmiştir. Daha sonra bilimsel alanda paradigmanın anlamı ve işlevleri ele alınmıştır. Bireylerin kendilerini topluma ait hissedip bütünleşmelerinde yönergeler dayatıp, belirli bir toplumsal çerçeve içerisinde hayatlarını tertip ve organize eden paradigma kavramı, belirli yöntemlere tabi olan bilimsel bilginin objektivitesinin somutlanmasında da, bilimsel çalışmaların kapsam ve sınırlarını
belirleyerek bir aracı görevi üstlenmektedir. Bilim topluluklarının icra edeceği metodolojik, epistemolojik ve ontolojik çalışmalarında takip edeceği güzergahı çizmektedir. Bu çizilmiş çerçeve ve kurallara karşın, bilimsel paradigmalar toplumsal anlam alanlarının zaman içinde
değişip dönüşmesinde olduğu gibi, bilimsel devrimler aracılığıyla kısmen ya da tamamen değişebilmektedir.