Divânu Lûgati’t – Türk’te At Kültürünün Yansımaları

Abstract

çinde bulunulan sosyal şartlar söz konusu dönemde kaleme alınan eserleri de etkilemektedir. Başka bir ifade ile eserler, yazıldıkları dönemin sosyal hayatı, o toplumun yaşayış biçimi, gelenekleri, düşünüş biçimi hakkında bilgi vermektedirler. Kültürün birinci asli unsuru dildir. Dil olmadan bir toplumun varlığından ve o toplumun kültüründen söz edilemez. Kâşgarlı Mahmûd’un yazmış olduğu ve Türk dilinde
ilk sözlük ve gramer kitabı olma özelliğini taşıyan Divânu Lûgati’t - Türk adlı eser de bu bağlamda ele alınmalıdır. Söz konusu eserde Türk kültürünü yansıtan maddi kültür unsurları yer almaktadır. Bir millete ait kültürel bir kavramın varlığından söz edebilmek için o milletin dilinde o kültürel unsurla ilgili sözcüklerin yer alması gerekmektedir. Konar - göçer yaşam tarzında “at” olmazsa olmaz bir unsurdur. Buna bağlı olarak
da Türklerde at ve at kültürü önemli bir yer teşkil etmektedir. Türk kültüründe aslî bir unsur olarak karşımıza çıkan at kültürünün yukarıda bahsedilen dil - kültür ilişkisi kapsamında dilde de yansımaları mevcuttur. Divânu Lûgati’t - Türk de yazıldığı dönemin sosyal ve kültürel unsurlarını bünyesinde barındırması dolayısıyla at ve at kültürüne ilişkin sözcükleri ihtiva etmektedir. Bu bildiride, adı geçen eserde atlar için kullanılan renk adları, atların vasıfları, atların geçirdikleri hastalık adları, yaşları, atlar için kullanılan malzemeler, atlardan elde edilen ürünlerin adları ve atlara mahsus kullanılan eylem adları ile ilgili sözcüklerin kavram alanlarına ilişkin değerlendirmeleri ele alınacaktır.