Türkistan Mücadelesi ve Basmacılar

Abstract

1917-1935 yılları, Türkistan Türklerinin Ruslara karşı direnişe geçmeye başladığı, Rusya’da devrimin yaşandığı yıllar… Rus çarlık ordularının 1552 yılında Kazan’ı işgal etmesiyle başlayan Asya yayılması 1979 yılına dek sürer. 1865’te Taşkent’i, 1880’ de Göktepe’ yi ele geçirirler. Çarlık Rusya’nın yıkılmasından sonra Türkistan topraklarında birçok karışıklık çıkar. Kızılordu ile işbirliği yapan yenilik taraftarı Türkler,
Buhara Emiri Alim Han’ı tahtan indirerek yönetime el koyarlar fakat Bolşevik Ruslar tarafından birbirine düşürülürler. Yenilikçilerin elinden Buhara’yı alan Bolşevikler bu güzel şehri talan ederler. Bolşeviklerin iyi niyet gösterişlerinden cesaret alan Türkistan Türkleri 08.12.1917 günü Hokant kurultayında toplanırlar. Bu kurultay
sonunda hükümet başkanlığına Mustafa Çokay’ın getirildiği Hokant Muhtariyet Hükümeti kurulur. Ancak Bolşeviklerin buna tahammülü yoktur. Hokant’ ta kurulan bu milli muhtariyet iki ay sonra kanlı bir biçimde yok edilir, Hokant şehri de ateşe verilir.
Bolşevik baskısına karşı daha fazla dayanamayan Türkler, Fergana vadisinde Basmacılık (korbaşı) hareketi olarak adlandırılan ancak bizim ulusal kurtuluş hareketi olarak nitelendirebileceğimiz direniş hareketini başlatırlar. Başta Enver paşa olmak üzere bazı Türk subaylar da bu direniş hareketine destek vermiştir fakat sonuç değişmemiş, bu bölgedeki Rus hâkimiyeti 1991 yılına değin sürmüştür.