Bilge Kağan Abidesi’nde Niteleme Sıfatları

Abstract

Türk yazı dilinin ilk evresi olarak kabul edilen Eski Türkçe dönemi VIII. yüzyıl ile XI. yüzyıl arasını kapsayan ve Runik harfli Köktürkçe ile Uygur harfli metinleri bünyesinde barındıran ana evredir. Türkçe’nin ilk yazılı kaynakları olarak bilinen Orhun abideleri, VIII. yüzyılda
dahi Türkçe’nin ne kadar sağlam bir dilsel zemine sahip olduğunu gözler önüne seren belgelerdir. Bu çalışmada Orhun abidelerinden Bilge Kağan metninde yer alan niteleme sıfatlarının tasnifi üzerine bir sunum yapılacaktır. Niteleme sıfatlarının tespitinde Muharrem Ergin’in Boğaziçi Yayınları’ndan çıkan Orhun Abideleri adlı eseri kaynak olarak kullanılmıştır. Yapılarına ve işlevlerine göre sınıflandırılan niteleme sıfatlarının, yer aldığı cümleler içinde verilmesine özen gösterilmiştir. Dil üzerine çalışan araştırmacılar, bir dili güçlü gösteren en önemli unsurun o dilin söz varlığı ve söz varlığındaki birimler olduğunu savunurlar. Bundan hareketle söz varlığını incelediğimiz Orhun Abideleri’nde karşımıza çıkan sıfatların Eski Türkçe’den itibaren yadsınamayacak derecede önemli bir yere sahip olduğunu görürüz. Bu yazıda Türkçe’nin edebî bir üsluba sahip olmasında sıfatların ne derece etkili olduğu gösterilecek ve bununla bağlantılı olarak niteleme sıfatlarının analizi yapılacaktır.